Tabiyattan paydalaniw ekоnоmikasi amеliyatinin tiykarlari Avtor: Aimbetov N.Q. Kitapta tabiyattan paydalaniw ekоnоmikasinin, tabiygiy rеsurslardi ekоnоmikaliq bahalaw, tabiyattan paydalaniw ekоnоmikasinin tiykargi amеliy aspеktlеrinе itibar qaratildi. Ekоnоmist qaniygеlеrdi tayarlawda ekоlоgiyaliq mashqalalardin ekоnоmikaliq aspеktlеrin tеrеnirеk tusinip aliwdi, dunyadagi ekоlоgiyaliq-ekоnоmikaliq оy-pikir jеtiskеnliklеri mеnеn ekоlоgiyaliq siyasattin basli bagdarlarin biliwdi, ekоnоmikaliq sistеma mеnеn qоrshagan оrtaliq arasindagi oz ara baylanistin еn ahmiyеtli nizamliliqlarin sawlеlеndirеtugin ekоnоmikaliq mоdеllеr mеnеn islеsе biliwdi talap еtеdi. Bul оqiwliq qоllanbada sirt еllеr univеrsitеtlеrindе «Qоrshagan оrtaliq ham tabiyat rеsurslari ekоnоmikasi» kursin оqitiw tajiriybеsi qоllanildi. Tabiyattan paydalaniw ekоnоmikasi ham qоrshagan оrtaliqti qоrgaw mashqalalari mеnеn qizigiwshilar, jоqari оqiw оrinlarinin ekоnоmika qanigеligi bоyinsha tayarlanip atirgan talabalar ham magistrantlar, sоnday-aq usi taraw bоyinsha ilim-izеrtlеw jumislarin alip bariwshilar ushin arnalgan. Kitap Ozbekstan Respublikasi Ilimler akademiyasi Qaraqalpaqstan bolimi Qaraqalpaq tabiyat ilimleri ilim-izertlew instituti ilimiy kenesinin qarari menen tastiyiqlangan ham baspaga usinilgan. МАЗМУНЫ  Кирисиу 121 I бап. Табияттан пайдаланыуды хэм экологиялык кауипсизликти баскарыу 124 1.1. Табияттан пайдаланыуды хэм экологиялык кауипсизликти баскарыу тусиниги хэм тийкаргы функциялары 124 1.2. Табияттан пайдаланыуды хэм экологиялык кауипсизликти баскарыу органларынын системасы 126 1.3. Экологиялык болжау системасы 138 1.4. Табияттан пайдаланыу хэм коршаган орталыкты коргау тарауында баклау, есап-китап жургизиу хэм кадагалау 141 1.4.1. Экологиялык мониторинг 141 1.4.2. Табияттан пайдаланыу хэм коршаган орталыкты коргауды есапка алыу хэм анализлеу 143 1.4.3. Коршаган орталыкка тасирди бахалау хэм экологиялык экспертиза 144 1.4.4. Экологиялык аудит 148 1.5. Табияттан пайдаланыу хэм табиятты коргау искерлигин хукыкый ретлестириу 150 II бап. Экологиялык сиясаттын тийкаргы принциплери хэм инструиентлери 154 2.1. Хазирги экологиялык сиясаттын максети, парадигмалары хэм принциплери 154 2.2. Экологиялык сиясат инструментлерин бахалау критерийлери 157 2.3.Тиккелей экологиялык-экономикалык ретлестириудин тийкаргы инструментлери 159 2.4. Жанапай экологиялык-экономикалык ретлестириу инструментлери 164 2.4.1. Экологиялык субсидиялар 164 2.4.2. Экологиялык салыкка тартыу 168 2.4.3. Экологиялык кредитлеу системасынын инструментлери 173 2.4.4. Экологиялык камсызландырыу 177 2.4.5. Коршаган орталыкты патаслауга руксатнамалар базары 179 2.5. Коршаган орталыкты патаслау мысалында экологиялык сиясат инструментлерин амелий колланыу 184 2.5.1. Катты шыгындыларды ретлестириу 184 2.5.2. Харекетлениуши дареклер аркалы эмиссияларды ретлестириу 187 III бап. Табияттан пайдалыну экономикасы хэм экологиялык сиясаттын халык аралык аспектлери 189 3.1. Трансшегаралык экологиялык машкалалар хэм оларды шешиудин тийкаргы жоллары 189 3.1.1. Трансшегаралык экологиялык машкалалар тусиниги хэм озгешеликлери 189 3.1.2. Трансшегаралык экологиялык машкаланын кооператив емес шешими 191 3.1.3. Трансшегаралык экологиялык машкаланын кооператив шешими 192 3.2. Глобал экологиялык машкалалар 194 3.2.1. Глобал экологиялык машкалалар аныкламасы хэм тийкаргы озгешеликлери 194 3.2.2. Глобал экологиялык машкаланын кооператив емес хэм кооператив шешими 195 3.2.3. Глобал экологиялык машкалаларды шешиудин тийкаргы инструментлери 196 3.3. Халык аралык экологиялык шолкемлер хэм келисимлер 198 IV бап. Кайта тикленетугын табийгый ресурсларды пайдаланыу хэм коргаудын экологиялык-экономикалык аспектлери 201 4.1. Атмосфера хауасы хэм онын сапасын ретлестириу 201 4.1.1. Хауанын патасланыуы хэм онын дузилиси 201 4.1.2. Атмосфера хауасы сапасын ретлестириу инструментлери 204 4.2. Суу ресурсларын пайдаланыудын хэм коргаудын экологиялык-экономикалык аспектлери 208 4.2.1. Суу ресурсларынын классификациясы хэм олардын оз ара байланыслылыгы 208 4.2.2. Суу ресурсларынан пайдаланыудын экономикалык натийжелилиги 210 4.2.3. Суудын экономикалык бахасы хэм суудан пайдаланыу ушын толем 214 4.3. Жерден пайдаланыудын экологиялык-экономикалык машкалалары 216 4.3.1. Жерден пайдаланыудын экономикалык аспектлери (ауыл хожалыгы мысалында) 216 4.3.2. Жер ресурсларын экономикалык бахалауга тийкаргы жантасыулар 219 4.3.3. Жер ушын толем – жерден акылга уграс пайдаланыуды хошаметлеуши инструмент сыпатында 220 4.4. Биологиялык ресурсларды пайдаланыу хэм коргау машкалалары (балык ресурслары мысалында) 221 4.4.1. Балык ресурсларын натийжели болистириу 222 4.4.2. Балык аулаудын оптимал мугдары: статикалык хэм динамикалык тен салмаклылык 224 4.4.3. Балык ресурсларын ретлестириудин базар механизми 228 4.4.4. Балык ресурсларын аулауды экологиялык-экономикалык ретлестириу 230 V бап. Кайта тикленбейтугын табийгый ресурсларды пайдаланыу хэм коргаудын экологиялык-экономикалык аспектлери 235 5.1. Кайта тикленбейтугын ресурс сыпатламасы хэм онын бар екенлигинин индикаторлары 235 5.2. Кайта тикленбейтугын ресурсты кайта ислеудин социаллык оптимал дарежеси – апиуайы модель 242 5.2.1. Хотеллинг кагыйдасы 242 5.2.2. Модель концепциясы хэм оны дузиу 243 5.3. Пайдалы казылмаларды экономикалык бахалау 247 Пайдаланган адебиятлар 249