Tabiyattan paydalaniw ekоnоmikasi amеliyatinin tiykarlari
Tabiyattan paydalaniw ekоnоmikasi amеliyatinin tiykarlari

Avtor: Aimbetov N.Q.

Kitapta tabiyattan paydalaniw ekоnоmikasinin, tabiygiy rеsurslardi ekоnоmikaliq bahalaw, tabiyattan paydalaniw ekоnоmikasinin tiykargi amеliy aspеktlеrinе itibar qaratildi. Ekоnоmist qaniygеlеrdi tayarlawda ekоlоgiyaliq mashqalalardin ekоnоmikaliq aspеktlеrin tеrеnirеk tusinip aliwdi, dunyadagi ekоlоgiyaliq-ekоnоmikaliq оy-pikir jеtiskеnliklеri mеnеn ekоlоgiyaliq siyasattin basli bagdarlarin biliwdi, ekоnоmikaliq sistеma mеnеn qоrshagan оrtaliq arasindagi oz ara baylanistin еn ahmiyеtli nizamliliqlarin sawlеlеndirеtugin ekоnоmikaliq mоdеllеr mеnеn islеsе biliwdi talap еtеdi. Bul оqiwliq qоllanbada sirt еllеr univеrsitеtlеrindе «Qоrshagan оrtaliq ham tabiyat rеsurslari ekоnоmikasi» kursin оqitiw tajiriybеsi qоllanildi. Tabiyattan paydalaniw ekоnоmikasi ham qоrshagan оrtaliqti qоrgaw mashqalalari mеnеn qizigiwshilar, jоqari оqiw оrinlarinin ekоnоmika qanigеligi bоyinsha tayarlanip atirgan talabalar ham magistrantlar, sоnday-aq usi taraw bоyinsha ilim-izеrtlеw jumislarin alip bariwshilar ushin arnalgan. Kitap Ozbekstan Respublikasi Ilimler akademiyasi Qaraqalpaqstan bolimi Qaraqalpaq tabiyat ilimleri ilim-izertlew instituti ilimiy kenesinin qarari menen tastiyiqlangan ham baspaga usinilgan.


МАЗМУНЫ

Кирисиу121
I бап. Табияттан пайдаланыуды хэм экологиялык кауипсизликти баскарыу124
1.1. Табияттан пайдаланыуды хэм экологиялык кауипсизликти баскарыу тусиниги хэм тийкаргы функциялары124
1.2. Табияттан пайдаланыуды хэм экологиялык кауипсизликти баскарыу органларынын системасы126
1.3. Экологиялык болжау системасы138
1.4. Табияттан пайдаланыу хэм коршаган орталыкты коргау тарауында баклау, есап-китап жургизиу хэм кадагалау141
1.4.1. Экологиялык мониторинг141
1.4.2. Табияттан пайдаланыу хэм коршаган орталыкты коргауды есапка алыу хэм анализлеу143
1.4.3. Коршаган орталыкка тасирди бахалау хэм экологиялык экспертиза144
1.4.4. Экологиялык аудит148
1.5. Табияттан пайдаланыу хэм табиятты коргау искерлигин хукыкый ретлестириу150
II бап. Экологиялык сиясаттын тийкаргы принциплери хэм инструиентлери154
2.1. Хазирги экологиялык сиясаттын максети, парадигмалары хэм принциплери154
2.2. Экологиялык сиясат инструментлерин бахалау критерийлери157
2.3.Тиккелей экологиялык-экономикалык ретлестириудин тийкаргы инструментлери159
2.4. Жанапай экологиялык-экономикалык ретлестириу инструментлери164
2.4.1. Экологиялык субсидиялар164
2.4.2. Экологиялык салыкка тартыу168
2.4.3. Экологиялык кредитлеу системасынын инструментлери173
2.4.4. Экологиялык камсызландырыу177
2.4.5. Коршаган орталыкты патаслауга руксатнамалар базары179
2.5. Коршаган орталыкты патаслау мысалында экологиялык сиясат инструментлерин амелий колланыу184
2.5.1. Катты шыгындыларды ретлестириу184
2.5.2. Харекетлениуши дареклер аркалы эмиссияларды ретлестириу187
III бап. Табияттан пайдалыну экономикасы хэм экологиялык сиясаттын халык аралык аспектлери189
3.1. Трансшегаралык экологиялык машкалалар хэм оларды шешиудин тийкаргы жоллары189
3.1.1. Трансшегаралык экологиялык машкалалар тусиниги хэм озгешеликлери189
3.1.2. Трансшегаралык экологиялык машкаланын кооператив емес шешими191
3.1.3. Трансшегаралык экологиялык машкаланын кооператив шешими192
3.2. Глобал экологиялык машкалалар194
3.2.1. Глобал экологиялык машкалалар аныкламасы хэм тийкаргы озгешеликлери194
3.2.2. Глобал экологиялык машкаланын кооператив емес хэм кооператив шешими195
3.2.3. Глобал экологиялык машкалаларды шешиудин тийкаргы инструментлери196
3.3. Халык аралык экологиялык шолкемлер хэм келисимлер198
IV бап. Кайта тикленетугын табийгый ресурсларды пайдаланыу хэм коргаудын экологиялык-экономикалык аспектлери201
4.1. Атмосфера хауасы хэм онын сапасын ретлестириу201
4.1.1. Хауанын патасланыуы хэм онын дузилиси201
4.1.2. Атмосфера хауасы сапасын ретлестириу инструментлери204
4.2. Суу ресурсларын пайдаланыудын хэм коргаудын экологиялык-экономикалык аспектлери208
4.2.1. Суу ресурсларынын классификациясы хэм олардын оз ара байланыслылыгы208
4.2.2. Суу ресурсларынан пайдаланыудын экономикалык натийжелилиги210
4.2.3. Суудын экономикалык бахасы хэм суудан пайдаланыу ушын толем214
4.3. Жерден пайдаланыудын экологиялык-экономикалык машкалалары216
4.3.1. Жерден пайдаланыудын экономикалык аспектлери (ауыл хожалыгы мысалында) 216
4.3.2. Жер ресурсларын экономикалык бахалауга тийкаргы жантасыулар219
4.3.3. Жер ушын толем – жерден акылга уграс пайдаланыуды хошаметлеуши инструмент сыпатында220
4.4. Биологиялык ресурсларды пайдаланыу хэм коргау машкалалары (балык ресурслары мысалында) 221
4.4.1. Балык ресурсларын натийжели болистириу222
4.4.2. Балык аулаудын оптимал мугдары: статикалык хэм динамикалык тен салмаклылык224
4.4.3. Балык ресурсларын ретлестириудин базар механизми228
4.4.4. Балык ресурсларын аулауды экологиялык-экономикалык ретлестириу230
V бап. Кайта тикленбейтугын табийгый ресурсларды пайдаланыу хэм коргаудын экологиялык-экономикалык аспектлери235
5.1. Кайта тикленбейтугын ресурс сыпатламасы хэм онын бар екенлигинин индикаторлары235
5.2. Кайта тикленбейтугын ресурсты кайта ислеудин социаллык оптимал дарежеси – апиуайы модель242
5.2.1. Хотеллинг кагыйдасы242
5.2.2. Модель концепциясы хэм оны дузиу243
5.3. Пайдалы казылмаларды экономикалык бахалау247
Пайдаланган адебиятлар249